పీఠిక

తెలుఁగు బాసలోఁ బేరెన్నికఁ గన్న శతకములలో మాతృశతక మొకటిగా నెన్నఁదగియున్నది. ఇందు గర్భధారణమునకు ముందునుండి పుత్రవాంఛతో సతు లువ్విళులూరు విధము, గర్భభారముచేఁ గృశించుచు సత్పుత్రునకై జనని పొందు నాందోళనము, కుమారుని శ్రేయోవృద్ధులకు విద్యావిశేషాదులకుఁ దల్లి యానందించు విధము రమణీయముగ, మనోహరముగ, స్వభావానుకూలముగ రసవత్తరముగ వర్ణింపఁబడినది. తన కుమారుఁడు విద్యావివేకశాలియై రాజకీయకార్యములతోఁ బేరెన్నిక గనినంత తల్లి భారము తీఱదని కాఁబోలు, ఈ కవి కొడుకు గోడలు కలసి మెలసి యుండునపుడు, మనుమడు కలిగినపుడు మాతృదేవి పొందు సంతోషపారవశ్యము లీ గ్రంథమున సజీవముగఁ జిత్రించియున్నాఁడు.

మాతృలీలలను శతకకర్తయగు నీ కవి చక్కఁగ హృదయగతము గావించుకొని భక్తిరసావృతమగు నిరర్గళకవితతో “మాతృదేవో భవ” యను వేదవాణిని ముక్తకంఠముతో గానము గావించి మాతౄణముక్తుఁ డయ్యెను. ఆంధ్రవాఙ్మయమునఁ గల శతక సమూహమునం దిట్టి ప్రేమస్వరూప మనఁదగు మాతృదేవతను స్మరించు గ్రంథములు చాల యరుదుగా నున్నవి. ఈ శతకము మాతూరి అప్పావు మొదలారిచే రచింపఁబడినటులఁ బూర్వముద్రణమువలనఁ దెలియుచున్నది. అంతియగాక కవి తన నామము అప్పావు అని నూఱవపద్యములోఁ జెప్పికొనినాడు. ఈ శతకములోఁ బలుతావుల మీనాక్షిస్మరణము (చూ. ప. 14, 30, 70, 86, 93) చేసియుంటవలనను, మాతృశతకము పూర్వముద్రణము గావించిన కవికుమారుని నామము మీనాక్షిదాసు ఐయుంటవలనను కవి మీనాక్షిభక్తుఁడనియు మధురామండల నివాసి యనియు నూహచేయ నవకాశము చిక్కుచున్నది. శతకమునుండి కవిచరిత్ర మింత కెక్కుడు తెలియరాదు.

ఈ శతకరచయితయగు అప్పావు మొదలారి ద్రవిడదేశము చేరిన యాంధ్రుఁడని కవితనుబట్టి యూహ చేయవచ్చును. ఈ శతకము ప్రథమ ముద్రణము కవికుమారుఁడు క్రీ.శ. 1861లో నొనర్చియుంటవలన నిది యిప్పటికి రమారమి డెబ్బది సంవత్సరములనాఁడు రచింపఁబడినటులఁ దోఁచుచున్నది. ఉపజ్ఞాకల్పితమగు నిట్టి యుత్తమశతకమును పునర్ముద్రణ మొనర్చి యాంధ్రలోకమున కొసంగిన బ్రహ్మశ్రీ వావిళ్ల వేంకటేశ్వరశాస్త్రిగారి యుద్యమము ప్రశంసాపాత్రము. కవితలో నటనట వ్యాకరణదోషములు గానవచ్చుచున్నవి.

శ్రీ శేషాద్రిరమణకవులు
భక్తిరసశతకసంపుటము - 2, వావిళ్ల. 1928